Tupuranga Ngaio

Tirowhānui

• Nā runga i ngā mahi o te Whakaaetanga, kua whakamutua ngā arohaehae mahinga mō te kaiako.
• I whakaae te rōpū mahi ki te hanga huānga hei tūāpapa mō te hoahoa i tētahi Tipuranga Ngaio.
• Ko te hiahia kia noho te Tipuranga Ngaio hei whakaranea i ngā pahekotanga akoranga motuhenga kua paiakatia kētia i waenga i ngā kaiako, tōna tikanga, i tēnei wā.
• Tā tēnei mea te Tipuranga Ngaio he arotahi ki, te whakamahi a ngā kaiako i Ngā Tikanga Matatika l Ngā Paerewa i roto i ā rātou mahi o ia rā.
• Hei takatū, ka āhei ngā kaiako te whakamutu kohi taunakitanga mō ngā ritenga o Matatū Aotearoa, te pānui i Ngā Tikanga Matatika & l Ngā Paerewa, te mahi tahi hoki kia whakawhanaketia tētahi Tipuranga Ngaio.
• Kei te whakahou te Tāhuhu i ngā aratohu paearu tiwhikete, arā, mō GMA7.

He aha i whakamutua ai te arohaehae mahinga mō te kaiako

I tērā tau, i roto i ngā whakawhiti kōrero i waenga i te Kāwanatanga, i whakawhanaketia tētahi Whakaaetanga. Ko tētahi kōwae o te Whakaaetanga he whakaū kia whakamutua te arohaehae mahinga kaiako hei taputapu whakawā, i runga i te titiro kua taumaha rawa ētahi o ngā pīkauranga o roto.  

I rongo mātou i ngā kōrero huhua mai i ngā kaiako, i ngā tumuaki me ngā kaihautū pūtahi kōhungahunga ngaio, kua rīraparapa ngā tikanga arohaehae, kua taumaha rawa ngā ngohe tautuku. Waihoki, kāore i tino kitea he taunakitanga kua piki te kounga o ngā kaiako, ngā putanga hua rānei mā te ākonga, i runga i te arohaehae. I runga anō i ēnei urupare, ko te hiahia o Matatū Aotearoa ko te tipuranga ki te arohaehae mahinga ka whai hua mā ngā kaiako, ka pā hoki ki ngā Kaiako Pūtahi Kōhungahunga.

He hipanga whakamua tino whakamīharo te Whakaaetanga, ā, ka kitea i roto tētahi huarahi tautoko i te whakaakoranga kounga, me te noho mai o te whakapono tiketike i roto i te umanga. I whakatūria e Matatū Aotearoa tētahi rōpū whakawhiti rāngai hei whiriwhiri i te painga o te whakamutu arohaehae mahinga mā te kaiako, me te kimi ara tautoko tikanga mahi hou. He mea hira kia turakina ngā ngohe tautuku kore hua, te whakaheke i ngā kawenga mahi mā te kaiako, te whakahohe i te tupuranga ngaio, me kawe haere tonu i te herenga a-ture kia tutuki ngā Standards l Ngā Paerewa/ I āta kite anō hoki te rōpū ohu he mea tino hira kia arotahi ki te akoranga ngaio, ā, kua hāngaia hoki he kāpuinga kōwae hei tūāpapa mō te hoahoatanga o tētahi Hurihanga Tupuranga Ngaio.

Ko te hiahia kia noho tēnei mea te Hurihanga Tupuranga Ngaio hei whakaranea i ngā pahekotanga akoranga motuhenga kua paiakatia kētia i waenga i ngā kaiako, tōna tikanga, i tēnei wā. Mā te tangohanga o te arohaehae e whakapiki te āhua o ēnei pahekotanga me te wāhi o ēnei i roto i te whanaketanga ngaio o ngā kaiako. I te mutunga, he ahunga matawhānui tēnei, e arotahi nei ki ngā huarahi whakamahi i te Code Ngā Tikanga Matatika & Standards l Ngā Paerewa a ngā kaiako i ā rātou mahi o ia rā, me te tautoko i te akoranga ngaio me te pahekotanga.  

Kia mārama hoki, kāore ngā ritenga i whakaaetia i āta whakatauria e te rōpū ohu e pā ki ngā kaihautū ngaio Akoranga Kōhungahunga, ki ngā tumuaki rānei - meāke ka tīmata tētahi arotake ōrite o te arohaehae mō ngā kaihautū.

* Ko ētahi o ngā hoa kōtui i whai wāhi ki tēnei rōpū ohu ko:
NZEI Te Riu Roa, NZ Post Primary Teachers’ Association Te Wehengarua, Te Tāhuhu o Te Tāhuhu o te Mātauranga, NZ School Trustees Association, Te Rito Maioha, Te Akatea, Early Childhood Council, Education Review Office, NZ Kindergartens, Ngā Kura a Iwi o Aotearoa, Te Rūnanga Nui o ngā Kura Kaupapa Māori, Montessori NZ, NZ Principals Federation, NZ Pasifika Principals Association, Secondary Principals Association NZ.

Āhea ka haere ēnei āhuatanga?

Ināianei tonu:

• Kāore he arotake i 10% o te arohaehae mahi. Nā runga i ngā mahi o te Whakaaetanga, kua tangohia e Te Education and Training Act ngā ture i whakahautia ai Matatū Aotearoa kia arotake i tētahi 10% o ērā kaiako e whai wāhi ana ki te hātepe arohaehae (he mahi i kawea e te Tari Arotake Mātauranga i mua). Nā reira kua kore he herengā ā-ture mō te arotake arohaehae, e tika ai, e taea ai te arotake i ā mātou ara aromātai, whakapūmau hoki i te whanaketanga ngaio mō ngā kaiako.

Ka pai...ko wai ka kawe i te aha?

Ko te mea nui i konei kia pāhekoheko te katoa! Te kaupapa nui kia mahi tahi ngā kaiako me ngā kaihautū ngaio kia hoahoa i tētahi Tipuranga Ngaio tōtika mō te katoa. 

Hei takatūranga, ka āhei ngā kaiako:

• Te whakamutu i te kohikohi taunakitanga mō ngā kaupapa a Matatū Aotearoa* 

Ka āhei te katoa:

• Te tāmata i tō rātou mōhiotanga ki te Ngā Tikanga Matatika, Ngā Paerewa, koinei te tūāpapa o te mahi pai i te akomanga me te akoranga ngaio mā te kaiako. 
   
• Ka taea te mahi tahi ki te āta whakaaro ki te kōrerorero hoki mō ngā ara hou mō te whakawhanake me te hanga i tētahi Tipuranga Ngaio, e tutuki pai ai ngā hiahia o ngā kaiako me ngā ākonga i ō rātou horopaki. Ka mahi tahi ngā kaihautū ngaio me ngā tumuaki ki ngā kaiako kia paheko, kia hoahoa i tētahi Tipuranga Ngaio tōtika mō tōu horopaki. Ehara i te mea kotahi anake te ara e taea ai, ka waiho mā wae, e whakaahua nei i ngā āhuatanga hira o  Ngā Tikanga Matatika & Ngā Paerewa, he kōwae hoki ka kitea i roto i ia Tipuranga Ngaio.

I roto i ngā marama e ono e tū mai nei:

• Mā Matatū Aotearoa e tautoko haere tonu, mā ngā whakawhitiwhiti auau, ngā hui ā-ipurangi, ngā rauemi ārahi, te aha, mō ngā kaihautū ngaio, ngā tumuaki me ngā kaiako. 
   
• Ka arahina ngā Kaihautū ngaio mō ngā mea e tika ana kia whakaurua ki tētahi Hurihanga Tupuranga Ngaio, mā roto i ngā aratohu kaitautoko hou, kia puta ai he Tipuranga Ngaio pakari mō ā rātou kaiako i ia horopaki.
   
• I te mahi pipiri mātou ki ngā mema o te rāngai mātauranga matua me te Tāhuhu o te Mātauranga kia kitea ai he whakahoutanga mō ngā aratohu paearu raihana o ngā Pūtahi Kōhungahunga (arā, te GMA7). Ka whakahoutia ngā aratohu a te Tāhuhu hei whakaata i ngā whakaritenga hou a Matatū Aotearoa mō ngā kaiako rēhita kia whai wāhi ki te Tipuranga Ngaio. 

Ngā rā matua

He pai tonu kia mōhio te tangata āhea ēnei huringa ka whai mana! 

He tuhinga mō te tiwhikete ā-tau: 

He wāhi kakama, whai hua hoki Hapori Matatū, te tūāpapa tuihono rēhita a Matatū Aotearoa, e āhei ai koe te tono mō te tiwhikete anō i roto i te 8 ki te 10 meneti. Hei reira hoki ka taea tō takiuru, tō āta titiro hoki ki te kokenga whakamua o tō tono i roto i te wā tūturu. 

Me mātua whai ESL i te tuatahi, nā reira he mea nui kia rite ngā mea katoa ina haere koe ki te takiuru tuatahi atu. Te tikanga hoki o tēnei, ina waea atu koe ki Matatū Aotearoa, ka tere kitea tō tono e mātou, ka kitea hoki te rere o ngā mahi me ngā take tārewa, ā, e kore e mate ki te whakahoki waea atu i muri i tā mātou rapurapu i ngā kōnae mō tētahi tono ā-puka.